Κάθε χρόνο, ίδιο σκηνικό: Το Χριστουγεννιάτικο τραπέζι στήνεται, και μαζί με αυτό οι γνώριμες προσδοκίες και οικογενειακοί ρόλοι παίρνουν θέση.
Η ελληνική οικογένεια, με τις ιδιαιτερότητές της, διαμορφώνει το εορταστικό κλίμα και άθελά της συχνά και την ψυχοπαθολογία. Ας εξετάσουμε τους ρόλους και τις δυναμικές που αναπτύσσονται κάθε χρόνο.
Στην κεντρική θέση της μητέρας, η οποία με αγάπη και φροντίδα προσπαθεί να ενώσει την οικογένεια, μερικές φορές μπορεί να καταλήξει να είναι υπερπροστατευτική, πιέζοντας τα παιδιά της με καλές προθέσεις που όμως ενίοτε μεταφράζονται σε ψυχολογικό βάρος για αυτά. Θα ήταν σημαντικό να μεταμορφωθεί από υπερπροστατευτική σε υποστηρικτική. Αντί να επιβάλλει τις προσδοκίες της, θα μπορούσε να προάγει την αυτονομία, να καθοδηγεί με συμβουλές αντί για εντολές, να ενθαρρύνει τα παιδιά της να εκφράζουν τις δικές τους ανάγκες και να παίρνουν ανεξάρτητες αποφάσεις.
Από την άλλη πλευρά, ο πατέρας προσπαθεί να διατηρήσει την τάξη και τον σεβασμό, αλλά η αυστηρότητα και η σιωπηλή δύναμη που εκπέμπει μπορεί να δημιουργήσει μια ανεπαίσθητη απόσταση μεταξύ του και των παιδιών του. Για αλλαγή, μπορεί να ανακαλύψει μια πιο συναισθηματικά διαθέσιμη πλευρά του. Αντί για αυστηρότητα και σιωπηλή δύναμη, μπορεί να επιδιώξει ανοιχτή επικοινωνία και να δείξει ευαισθησία στις ανάγκες και στις εμπειρίες των παιδιών του.
Τα παιδιά, ανεξάρτητα από την ηλικία τους, βρίσκονται κάτω από την αόρατη πίεση να ανταποκριθούν στις οικογενειακές ανάγκες και προσδοκίες, ενώ ταυτόχρονα αγωνίζονται να βρουν τον εαυτό τους και τη θέση τους στον κόσμο. Ως ενήλικες πλέον, είναι θεραπευτικό να αναζητούν έναν τρόπο να ισορροπήσουν μεταξύ των οικογενειακών προσδοκιών και της προσωπικής τους ταυτότητας. Η αναγνώριση του δικαιώματός τους να αναπτύσσονται ανεξάρτητα από τις οικογενειακές παραδόσεις είναι ένα βήμα προς την επανορθωτική αλλαγή.
Οι παππούδες και οι γιαγιάδες συνήθως αντανακλούν τις παραδόσεις και τις αξίες του παρελθόντος, που είναι σημαντικές αλλά μερικές φορές μπορεί να μην εφαρμόζονται στην σύγχρονη πραγματικότητα των νεότερων γενεών. Για αυτό, μπορούν να παίξουν έναν πιο ευέλικτο ρόλο, μεταφέροντας τη σοφία και τις αξίες του παρελθόντος με τρόπο που να ενισχύει και να εμπνέει τις νεότερες γενιές χωρίς να τις περιορίζει.
Ένας πολύ τυπικός και χαρακτηριστικά δυσλειτουργικός διάλογος σε ένα ελληνικό οικογενειακό τραπέζι τις ημέρες των γιορτών:
-Για πες μας αγάπη μου, γιατί δεν ήρθες φέτος με δεσμό (ή άλλη γενική ερώτηση που δείχνει ότι σου λείπει κάτι που κοινωνικά είναι απαραίτητο); – θα ρωτήσει αθώα η γιαγιά
Προβολή: η ερώτηση αυτή μπορεί να είναι μια έμμεση μορφή κριτικής ή ανασφάλειας, που προσπαθεί να μεταφέρει την προσοχή από τον εαυτό στο άτομο που απευθύνεται, δημιουργώντας πίεση και αμηχανία.
-Καλύτερα να φάω για να μην μιλήσω (ή άλλη αντίστοιχη ασχολία που καταπιέζει τον θυμό γιατί ‘δεν θυμώνουμε με την γιαγιά’) – θα βιαστεί να πει το ένα παιδί
Αναστροφή: μια στάση που αντικατοπτρίζει την ανάγκη να αποφευχθεί η σύγκρουση και να καταπνίξουμε τις ανάγκες μας αντί να τις εκφράσουμε.
-Ναι ναι φάε και θα μιλήσω εγώ που ξέρω καλύτερα (ή κάτι αντίστοιχο ώστε να προσπεράσει τα όσα έχουν ειπωθεί και στα οποία δεν έχει δώσει καμία σημασία γιατί τα θεωρεί χαζά) – θα πεταχτεί με ύφος το άλλο παιδί
Εγωτισμός: αποτυπώνει την αδιαφορία για τις ανάγκες του άλλου και την επικέντρωση σε έναν εαυτό που επιβάλλει τις απόψεις του.
-Ελάτε τώρα μέρα που είναι, μην έχουμε εντάσεις, εμείς αγαπιόμαστε (ή μία άλλη δήλωση αντίστοιχα τοξικής θετικότητας) – θα πει η μαμά
Συμβολή: μια προσέγγιση που απορρίπτει τη διαφορετικότητα και τη διαφωνία ως στοιχεία αποξένωσης, αγνοώντας την ανάγκη για αυθεντική επικοινωνία.
Η ψυχοπαθολογία στις σχέσεις συχνά πηγάζει από την επανάληψη δυσλειτουργικών μοτίβων και τις ανεκπλήρωτες ανάγκες που περνούν από γενιά σε γενιά. Αλλά οι διαδικασίες της επίγνωσης και της διαφοροποίησης των ρόλων που μας επιβλήθηκαν, είναι τα εργαλεία που θα μας βοηθήσουν να δημιουργήσουμε και να συντηρήσουμε ουσιαστικές και ποιοτικές σχέσεις, εντός και εκτός Χριστουγεννιάτικου κλίματος. Η αναθεώρηση αυτών των ρόλων με τρόπο πιο αυθεντικό, ευγενικό και αποδεκτικό μπορεί να μετατρέψει το Χριστουγεννιάτικο δράμα σε μια πραγματική γιορτή επικοινωνίας και αλληλοκατανόησης. Τα Χριστούγεννα μπορούν να γίνουν μια ευκαιρία για θεραπευτική εμπειρία, όπου κάθε μέλος ανακαλύπτει νέους τρόπους έκφρασης και νέες προοπτικές στην οικογενειακή τους δυναμική.
Για να αντιστρέψουμε τις δυσλειτουργικές δυναμικές, είναι απαραίτητο να ενισχύσουμε την αυθεντικότητα στην επικοινωνία και να χωρέσουμε την αναγνώριση και την αποδοχή της μοναδικότητας και της διαφορετικότητας.
Είμαστε οικογένεια δεν σημαίνει είμαστε ίδιοι, δεν σημαίνει συμφωνούμε σε όλα, δεν σημαίνει πως είμαστε ένα, δεν σημαίνει δεν αλλάζουμε ποτέ. Σημαίνει πως είμαστε σε έναν ασφαλή χώρο να δοκιμάζουμε να είμαστε με νέους τρόπους, να μεγαλώνουμε και να εξελισσόμαστε με αγάπη, σεβασμό και εμπιστοσύνη.
Αντί να καταπνίγουμε τις ανάγκες μας με φαγητό ή να επιβάλλουμε τις απόψεις μας, μπορούμε να επιδιώξουμε έναν διάλογο που αναγνωρίζει και τιμά την ξεχωριστή ύπαρξη του καθενός. Μόνο έτσι, το εορταστικό τραπέζι μπορεί να γίνει ο χώρος όπου το δώρο της αυθεντικής επαφής και της προσωπικής ανάπτυξης θα είναι το πιο πολύτιμο δώρο που θα ανταλλαγεί.
Όλη η δουλειά που κάνεις στην θεραπεία σου δεν πηγαίνει χαμένη στα οικογενειακά τραπέζια κατά τις ημέρες των γιορτών. Αντίθετα, έχεις προετοιμαστεί για τον οικογενειακό ‘μαραθώνιο’. Με κάθε πιάτο που περνάει, και με κάθε θέμα που συζητείται, ενδυναμώνεις τα όρια και την ασφάλειά σου. Είναι η προσωπική σου αυτοϋποστήριξη για να χαρίσεις στον εαυτό σου τον χώρο και τον χρόνο που αξίζεις. Και που ξέρει; Ίσως αυτή η διαδικασία εμπνεύσει και τους άλλους να κάνουν μια παρόμοια μετακίνηση.
Για να φέρουμε αλλαγή και ανανέωση στο φετινό Χριστουγεννιάτικο τραπέζι, ας αναζητήσουμε την αυθεντική επαφή και την αλληλεπίδραση που ξεπερνά τις παραδοσιακές προσδοκίες. Ας είμαστε παρόντες με ανοιχτή καρδιά και μυαλό, επιτρέποντας στην αυθεντικότητα και την προσωπική ανάπτυξη να είναι οι πρωταγωνιστές αυτών των εορτών.
Δώρο Χριστουγέννων για ΚΑΘΕ συνάντηση το eBook μου – Έστω ότι ζεις σε έναν κήπο για να γνωρίσουμε όλοι τους κήπους μας και να τους φροντίσουμε και να είναι γιορτή κάθε συνάντηση!
